28 Şubat 2012

Kapitalizm: "They Shoot Horses, Don't They? " *

" ... İnsan tabiatının olabildiği kadar adil olmaya çalışacağız ..." **


Para ; insan yaşamı için biz onu takas sisteminin ana aracısı yaptığımız günden beri en önemli enstrüman olmuştur. Eğer insanoğluna yaşaması, daha iyi yaşaması için gerekli olan enstrümanı böyle açık ve net olarak "tek" işaret ederseniz, onu edinmek, çoğaltmak, saklamak, sakınmak ve yönetmek için elinden geleni ardına koymayacaktır. Koymamıştır da. En önemli temel içgüdüsü olan yaşama içgüdüsünün bir gerekliliği olarak görürse işte bunu, yaşamından bile vazgeçebilecektir. Bir diğer insanın hayatı, hisleri, yaşadıklarının ise bu minvalde hiç bir anlamı kalmayacaktır. Bu; kendini dışarıda bırakan "öteki- kötü " insandan bahseder ifadeleri yazanda bir insandır, benimdir, ve bunun farkındadır nihayetinde. 
1969 yapımı Sydney Pollack yönetmenliğinde ki bu filmde o kadar net ki bu tanımlar...

Jane Fonda'nın bu kadar güzel olduğunu unutmuşum. Hele Micheal Sarrazin'in  gözlerinin güzelliğini. İkisinin baş rolünde, tek bir mekanda başlayıp son bulan ama zerre sıkmayan, zamanı hatırlatmayan bir film.  Amerikan halkının şoka girdiği, bir dönem dünyanın efendisi rolünü unuttuğu, artık tek sorununun çok kıymetli hayatlarını sürdürebilmek olduğu o ekonomik buhran döneminde, bir grup insanın alacakları "büyük ödül" için dans yarışmasına katıldıkları bu filmde yapılanlar ile günümüz "reality show" larında yapılanlar hiç değişmedi. Çünkü kapitalizm değişmedi. 
Zamanı, yöntemleri, oyuncuları değişiyor ama insanı kendinden uzaklaştıran sadece kendini düşünen sadece hep daha çoğunu çoğunu daha dahasını isteyen hali hiç değişmedi...Lenin , diyalektiğin tanımı üzerinden olsa da " Gelişme, karşıtların savaşımıdır" diyor. Tuhaf, gülünç bir sonuç yok mu burada ; insanoğlu neden kapitalizmin karşısına onunla savaşabilecek, dünyadaki yaşamının devamı için gelişebileceği bir karşıtlık yaratamadı bir türlü ? Neden kapitalizm 1930' lar da ne ise bugün de öyle...Neden demokrasi çoğunluğun diktatörlüğü ve kapitalizmin sığınağı hala...İnsan doğası bu mu, bu kadar mı?

Atların yarış pistinde burunlarında soluması gibi, hatta aynısı bence insanların yüzlerine yapılıyor filmde. Aynı yarış, aynı düşmeme telaşı. Düşenler vuruluyor, düşenler yarıştan eleniyor. Aynı anda seyirciler, "seyirci" oldukları için yarışmacılara para atarak tempo tutuyorlar...


Pistte ölen bir adamın görüntüsünün seyircilere gösterilip gösterilmeyeceğini soran yarışmacıya verilen cevap : " hayır bu fazla gerçek" tir. İnsanların kurgu-yaşamlarından uyandırmamanın en iyi yöntemini özetliyor..."Reality Show" lar, "gerçeği aktaran" haber programları ile gerçeği kurgulayan dram dediğmiz dizi yada benzer programların arasında bir yayındır. Gerçeği kurgulayarak gerçeğe dönüştürüp sunar, anlaşılmaması için fazla gerçek olmamalıdır...
Final müthiş, sürpriz, beklenmeyen ama olan, olması gereken, haklıydı bence de M.Sarrazin ; atları da vururlar, bundan daha doğal ne olabilir ki ? ...

* Atları da Vururlar, Öyle Değil mi?
** Filmin / dans gösterisinin açılış sözü.

6 yorum:

  1. Shakespeare özellikle paranın iki özgülüğünü vurgular: 1- Görünür tanrısallık, tüm insanal ve doğal niteliklerin kendi karşıtlarına dönüşümü, şeylerin karışıklık ve evrensel bozulmasıdır o; olanaksızlıkları bağdaştırır. 2- Evrensel kibar orospu, insanların ve halkların pezevengidir.

    YanıtlaSil
  2. dünyanın en lanet tiranı:kapitalizm...

    YanıtlaSil
  3. Doğru demiş, güzel demiş Shakespeare ...

    Tiran yerinde bir ifade olmuş Ceren...

    YanıtlaSil
  4. Bu eserin asıl sahibine, yani Atları da Vururlar isimli kitabın sahibi Horace McCoy'a hak ettiği selamı göndermek de bana düşsün o zaman. O olmasaydı, film de olmazdı doğa olarak.

    YanıtlaSil
  5. Film muhteşem bir kapitalizm eleştirisi, çok güzel özetlemişsin. Hele o son sahne muhteşem, "atlarıda vururlar, öyle değil mi?" Jane Fonda'nın film boyunca yüzündeki o bıkkınlık, yorgunluk ve filmin en son sahnesinde ki o vazgeçmişlik ve çatlayan bir atın son dileği, çok güzel ifade edilmiş.

    YanıtlaSil
  6. " ...ve çatlayan bir atın son dileği..." bir sürü cümle ile söylemeye çalıştığımı iyi özetlemişsiniz sizde efendim, :-)

    YanıtlaSil